Μια αρετή που αναμφίβολα αξίζει να καλλιεργήσει ο άνθρωπος είναι η συγχώρεση του εαυτού. Αναφέρεται ως αρετή, διότι η αναγνώριση, η κατανόηση και, εν τέλει, η αποδοχή ενός λάθους που έχουμε κάνει είναι ένα από τα πιο δύσκολα σκαλοπάτια που μπορούμε να χτίσουμε προς την αυτογνωσία.
Πολλές φορές, δε φτάνει απλά να παραδεχθούμε πως κάναμε κάτι λάθος, πως πληγώσαμε κάποιον ή ακόμα χειρότερα πως τον βλάψαμε. Η κατανόηση της αιτίας που μας έφτασε ως την επίμαχη πράξη είναι πολύ πιο σημαντική, διότι μας βοηθά να υπολογίσουμε τις ευθύνες μας και να ζυγίσουμε ορθά τις συνέπειες τους.
Η παράθεση δικαιολογιών που απλά θα ελαφρύνουν τη θέση μας, σαν να προσπαθούσαμε να καλοπιάσουμε τον δικαστή που θα βγάλει την ετυμηγορία, προφανώς και δεν επαρκεί. Ο πραγματικός κριτής είναι στην ουσία η συνείδηση μας, την οποία δεν μπορούμε να ξεγελάσουμε, όσο κι αν πασχίσουμε να ισχυροποιήσουμε τη θέση μας. Η συνείδηση «δεν παίρνει» από λογικοφανή επιχειρήματα, παρά μόνο από καθαρό αίσθημα και πράξεις μετάνοιας.
Το δυσκολότερο και τελευταίο βήμα μετά την αναγνώριση, κατανόηση και αποδοχή είναι η συγχώρεση. Εμπεριέχει την προθυμία να βάλουμε μέσα μας το λάθος καθαρό από συναισθηματικά φορτία και εγωιστικές αποχρώσεις και να το εναποθέσουμε στην καρδιά μας ως μάθημα. Ως παράδειγμα προς μελλοντική αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων. Αυτό είναι και το νόημα της μετάνοιας.
Τα λάθη των άλλων είναι πάντα πιο ευδιάκριτα στα μάτια μας και είμαστε συνεχώς έτοιμοι να τα βάλουμε στο στόχαστρο και να τα κρίνουμε με μεγαλύτερο ζήλο από ότι τα δικά μας. «Η καμήλα δεν βλέπει την καμπούρα της» λέει η παροιμία και αναφέρεται σε αυτό ακριβώς.
Στην πραγματικότητα, τα λάθη που διακρίνουμε πιο άμεσα στους άλλους είναι εκείνα που δεν μπορούμε να δούμε και να αποδεχθούμε ότι κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Γι’ αυτό και μας ενοχλούν. Είναι ζιζάνια που προβάλλονται στις πράξεις των άλλων, ενώ έχουν τη ρίζα τους μέσα μας.
Ας δούμε, λοιπόν, και την άλλη πλευρά. Έρχεται η στιγμή που ένας άνθρωπος που αγαπάμε κάνει ένα «ασυγχώρητο» σφάλμα από εκείνα που θεωρούμε ανεπανόρθωτα. Πρώτη αντίδραση σαφώς η άρνηση, η οποία δίνει τη σκυτάλη στον εγωισμό, που ως συνήγορός μας σπεύδει να διεκδικήσει το δίκιο μας.
Το θύμα μετατρέπεται σε θύτη που αρχίζει να πληγώνει αδιακρίτως και ο θύτης γίνεται το θύμα που δέχεται τα πυρά. Ένας φαύλος κύκλος φαινομενικής εξιλέωσης ξεκινά, ενώ στην ουσία αυτό που επιτυγχάνεται είναι η καταρράκωση και των δυο και ο θρίαμβος του εγωισμού. Η συνέχεια εξαρτάται πάντα από τις διαθέσεις του παθόντος και τις πράξεις του σφάλλοντος.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, πως ο άνθρωπος, που μέχρι πριν το ασυγχώρητο, αγαπούσαμε, μετανοεί αληθινά και επιθυμεί να επανορθώσει. Η ερώτηση που προκύπτει είναι κατά πόσον θα αφήσουμε τις αμφιβολίες να πνίξουν την αγάπη που μέχρι τότε ορκιζόμασταν πως νιώθουμε ή θα στηριχθούμε στη δύναμή της για να δώσουμε στον άνθρωπό μας μια ευκαιρία να σταθεί ξανά στα πόδια του. Ας μην ξεχνάμε ότι για να φτάσει ένας άνθρωπος στη μετάνοια, έχει περάσει από τον πόνο του να κατηγορήσει ο ίδιος πρώτος τον εαυτό του για το λάθος του.
Είτε πρόκειται για τον εαυτό μας είτε για κάποιον άλλον, η διαδικασία είναι η ίδια. Είτε είμαστε άνθρωποι που συγχωρούν εύκολα, είτε δυσκολεύονται να εμπιστευτούν για να συγχωρήσουν, όλα ξεκινούν από το πώς φερόμαστε στον εαυτό μας.
Αν είμαστε ενοχικοί, συγχωρούμε αναλαμβάνοντας το φταίξιμο. Αν είμαστε αυστηροί, απαιτούμε το αλάθητο. Ως αδιάφοροι, αγνοούμε τα σφάλματα μας και τις συνέπειές τους στους άλλους μέχρι να μας θίξουν και ως ελαστικοί, ρισκάρουμε με καταστροφικές συνέπειες για τα στοιχεία της ζωής μας που αξίζουν.
Αν, όμως, αντιμετωπίζουμε τα λάθη μας με αγάπη και κατανόηση, μπορούμε να συγχωρήσουμε οποιονδήποτε έσφαλε και μετανόησε.
Δε φτάνει, λοιπόν, η πρόθεση μετάνοιας ή η έμπρακτη απόδειξη αυτής για να διασωθεί μια ανθρώπινη σχέση. Είτε είναι ερωτική, είτε συγγενική, είτε φιλική. Ποτέ δεν εξαρτάται από τον έναν. Χρειάζεται να είναι και ο άλλος εξίσου πρόθυμος να συγχωρέσει και να βάλει την πίστη του στον άνθρωπο που γνωρίζει πάνω από φόβους και αμφιβολίες. Να εκτιμήσει τον αγώνα του άλλου να μην απορροφηθεί από το σφάλμα του και τη θέλησή του να διασώσει αυτό που θεωρεί πολυτιμότερο, ακόμα κι αν πάνω στο λάθος του το υποτίμησε.
Ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην αυτογνωσία και τη συγχώρεση εαυτού και άλλων είναι αυτός της ειλικρίνειας. Μόνο η ειλικρινής αντιμετώπιση μπορεί να καθαρίσει το φορτίο ενός λάθους και να του προετοιμάσει την οδό προς την επανόρθωση. Ο πόνος που περιλαμβάνει ίσως μοιάζει αφόρητος, αλλά αξίζει τον κόπο, όπως κάθε τι που γεννιέται αξίζει τον μόχθο της γέννας του.
