“Η μεταμόρφωση” αποτελεί ένα εμβληματικό έργο του Φραντς Κάφκα για την γονική και κοινωνική αποξένωση. Εξερευνά τον εσώτερο ψυχισμό του ανθρώπου και μέσα από έναν ακραίο συμβολισμό, που παρουσιάζεται καθόλα κυριολεκτικός, αναδεικνύει συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές που δε θα έβγαιναν στην επιφάνεια χωρίς τη βοήθεια του μύθου.
Ο πρωταγωνιστής, Γκρέγκορ Σάμσα, επαγγέλλεται τον πλασιέ και ζει μια ζωή μονότονη και κουραστική. Απώτερος σκοπός του είναι να βοηθήσει την οικογένειά του να απαλλαχθεί από τα χρέη που τη βαραίνουν. Κοινωνικά είναι ταπεινός ή όπως αλλιώς θα λέγαμε, ένας από τους τελευταίους τροχούς της αμάξης. Ένα πρωί, ξυπνά και νιώθει το σώμα του εντελώς διαφορετικό. Σαν να περιγράφει ένα εντελώς φυσιολογικό γεγονός, ο Κάφκα διηγείται αληθοφανέστατα τη μεταμόρφωση του ήρωά του σε ταπεινό σκαθάρι, περιγράφοντας εντελώς πειστικά τις κινήσεις των πολλών και λεπτών ποδιών του, την αδυναμία του να γυρίσει μπρούμυτα, να κινηθεί με ευκολία και να τραφεί. Την απώλεια δηλαδή της ιδιότητά του ως ανθρώπου που μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί και εν γένει να ζήσει φυσιολογικά.
Η αντίδραση της οικογένειάς του είναι η προφανής. Σοκάρονται και αηδιάζουν στη θέα της νέας μορφής του Γκρέγκορ. Ο ψευδής εαυτός του εργατικού Σάμσα που σήκωνε όλα τα βάρη, δουλεύοντας σκληρά για να μην τους λείψει τίποτα, τους εξυπηρετούσε. Η μεταμόρφωση τους ξεβολεύει, η οικογένεια δυσανασχετεί και τα μέλη της προσπαθούν να βρουν λύσεις για να πάρουν –απρόθυμα και αναγκαστικά– την κατάσταση στα χέρια τους. Με τα καινούρια δεδομένα, είναι ο Γκρέγκορ που πλέον εξαρτάται από την καλή τους θέληση να τον βοηθήσουν να επιβιώσει. Ο νέος είναι πια άχρηστος και αηδιαστικός και αυτό δυσκολεύει κατά πολύ τις μεταξύ τους σχέσεις.
Μέσα από κάθε λέξη, ο Κάφκα εστιάζει στην αλλαγή που βιώνει ο Γκρέγκορ. Τα απωθημένα του αναδύονται δειλά, τα αλλαγμένα μάτια του κοιτούν με απορία και συναισθήματα παράπονου και παραίτησης γεννιούνται μέσα στο άβολο κορμί του. Η συνειδητοποίηση του αντίκτυπου που έχει η μεταμόρφωση στον μικρόκοσμό του του πέφτει βαριά, η απογοήτευση τον κυριεύει και τον κάνει να αναρωτηθεί για το νόημα της ίδιας του της ύπαρξης.
Ο Κάφκα πλέκει ένα κοινωνικό πείραμα που εξετάζει το βάρος του συμφέροντος έναντι στους δεσμούς αίματος και την επικάλυψη της πραγματικής μας ταυτότητας από τους ρόλους που υιοθετούμε στον κόλπο της οικογένειας και της ευρύτερης κοινωνίας. Η απογύμνωση που επιτυγχάνει η μεταμόρφωση αποκαλύπτει την βαθιά ψυχική αποξένωση και την οδυνηρή μοναξιά.
Σοκαριστικό και διδακτικό ταυτόχρονα, είναι ένα βιβλίο που όχι μόνο προβληματίζει, αλλά –τιμώντας τον τίτλο του– μεταμορφώνει τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.
Μυθιστόρημα – Εκδόσεις Πατάκη
